مطالعه تطبیقی شاخص های همکاری منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی

حوزه ژئوپلیتیکی خلیج فارس به دلیل دارا بودن ذخایر عظیم انرژی و اهمیت اقتصادی همواره مورد توجه قدرت های بزرگ بوده و اختلافات سنتی و ساختاری موجود در این حوزه، علایق ژئوپلیتیکی کشورهای واقع در این حوزه را متفاوت ساخته است. این حوزه، در هیچ دوره ای از تاریخ، به خصوص پس از اکتشاف نفت، بدون حضور قدرت های بزرگ روزگار نگذرانده است. بنابراین، مناسبات و روابط این کشورها معمولاً براساس استراتژی قدرت های بزرگ، تدوین می شود. از این رو، اطمینان سازی میان کشورهای حوزه خلیج فارس به وجود نیامده و اختلاف موجود به صورت لاینحل میان کشورها باقی مانده است و هر از گاهی، زمینه را برای منازعه فراهم می سازد. از طرف دیگر، ایجاد مرزهای تحمیلی در حوزه خلیج فارس توسط کشورهای استعماری، واگرایی فرقه ای به خصوص میان شیعه و سنی را در منطقه تشدید کرده و احتمال همگرایی میان کشورهای حوزه خلیج فارس را به حداقل رسانده است. با توجه به شرایط موجود در حوزه خلیج فارس، اکنون، ضرورت ایجاد اطمینان سازی و تنش زدایی میان کشورهای حوزه خلیج فارس، امری حیاتی است. هدف پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی شاخص های همکاری منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی است. سوالات اصلی پژوهش حاضر این است که، مهمترین شاخص های همگرایی منطقه ای و واگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی چیست؟ فرضیه های مطرح شده بدین صورت می باشد که، بنظر می رسد، مهمترین مولفه های همگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی به ترتیب اولویت عبارتند از، نزدیکی جغرافیایی و ژئوپلیتیک مشترک، امنیت انرژی نفت و گاز، امنیت زیست محیطی و بحران آب. همچنین بنظر می رسد، مهمترین مولفه های واگرایی منطقه ای جمهوری اسلامی ایران با کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس از منظر جغرافیای سیاسی به ترتیب اولویت عبارتند از، اختلافات اراضی (جزایر سه گانه و منابع مشترک نفت و گاز)، اختلافات مذهبی (شیعه و سنی)، امنیت نظامی و انرژی هسته ای جمهوری اسلامی. لازم به ذکر است روش مورد استفاده در این تحقیق توصیفی – تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد.